Czym jest przedawnienie roszczeń i jak działa w transporcie

Przedawnieniu podlegają tylko roszczenia majątkowe. Roszczenia wynikające z zobowiązań niemajątkowych, takich jak roszczenia procesowe lub administracyjne, nie mogą być objęte przedawnieniem. W praktyce oznacza to, że roszczenia dotyczące majątku muszą być dochodzone w określonych ramach czasowych, aby były skuteczne.

Ogólne terminy przedawnienia roszczeń

Kodeks cywilny w art. 118 określa ogólne zasady przedawnienia roszczeń majątkowych. Podstawowy termin przedawnienia wynosi sześć lat, chyba że ustawa stanowi inaczej. Istnieje również krótszy, trzyletni termin przedawnienia, obejmujący roszczenia związane z działalnością gospodarczą oraz roszczenia o świadczenia okresowe, takie jak czynsz czy alimenty.

Bieg przedawnienia rozpoczyna się, gdy roszczenie staje się wymagalne, czyli od dnia, w którym wierzyciel mógł żądać spełnienia świadczenia od dłużnika. Przykładowo, jeśli strony ustaliły termin zapłaty za dostarczony towar na 1 stycznia, od tego dnia zaczyna się liczyć bieg przedawnienia. Gdy wymagalność zależy od działania wierzyciela, np. od złożenia wniosku lub wezwania, przedawnienie rozpoczyna swój bieg, gdy wierzyciel mógł podjąć takie działanie.

W 2018 roku wprowadzono ważną zmianę w przepisach -- koniec terminu przedawnienia, o ile wynosi on co najmniej dwa lata, przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego. Niezależnie od tego, kiedy dokładnie roszczenie stało się wymagalne, przedawnienie upływa z końcem roku, dając wierzycielom nieco więcej czasu na dochodzenie swoich praw.

Skracanie i przedłużanie terminów przedawnienia

Kodeks cywilny zakazuje zmieniania terminu przedawnienia przez czynność prawną, na przykład umowę między stronami. Wierzyciel i dłużnik nie mogą ustalić krótszego lub dłuższego terminu przedawnienia na własną rękę. Istnieje jednak możliwość zawieszenia lub przerwania biegu przedawnienia w określonych sytuacjach, przewidzianych przepisami.

Zawieszenie biegu przedawnienia oznacza, że w szczególnych okolicznościach bieg terminu nie rozpoczyna się lub ulega wstrzymaniu. Przykładowo, jeśli istnieje przeszkoda prawna w dochodzeniu roszczenia, jak podczas toczącego się postępowania mediacyjnego, czas trwania mediacji nie wlicza się do terminu przedawnienia. Po ustaniu przyczyny zawieszenia termin biegnie dalej.

Przerwanie biegu przedawnienia jest bardziej radykalnym środkiem, gdyż skutkuje rozpoczęciem biegu terminu od nowa. Do przerwania przedawnienia dochodzi np. gdy wierzyciel podejmie czynności przed sądem w celu dochodzenia roszczenia lub gdy dłużnik uzna roszczenie. W takim przypadku nawet jeśli przedawnienie było bliskie upływu, po przerwaniu termin zaczyna biec od początku, dając wierzycielowi dodatkowy czas na dochodzenie swoich praw.

Przedawnienie roszczeń w transporcie - szczególne terminy

Branża transportowa rządzi się specyficznymi przepisami, przewidującymi krótsze terminy przedawnienia roszczeń. Ustawa prawo przewozowe oraz Konwencja CMR, regulująca międzynarodowy przewóz towarów, przewidują podstawowy termin przedawnienia wynoszący jeden rok. Roczny termin dotyczy roszczeń wynikających z umowy przewozu osób i rzeczy, a także umowy spedycji. W przypadku gdy przewoźnik działał z rażącym niedbalstwem lub z zamiarem wyrządzenia szkody, termin ten ulega wydłużeniu do trzech lat.

Przepisy krajowe wprowadzają również inne, krótsze terminy przedawnienia roszczeń związanych z przewozem. Roszczenia z tytułu zwłoki w przewozie, która nie spowodowała uszkodzenia przesyłki, przedawniają się już po dwóch miesiącach od wydania przesyłki. Roszczenia przewoźnika przeciwko innym przewoźnikom lub spedytorom mogą być dochodzone w terminie sześciu miesięcy od dnia naprawienia szkody lub wszczęcia przeciwko nim postępowania sądowego. W przypadku wątpliwości warto skonsultować się z profesjonalistami specjalizującymi się w prawie transportowym, aby zabezpieczyć swoje interesy i mieć pewność, że wszelkie roszczenia zostaną dochodzone we właściwym terminie.

Dla przedsiębiorców z branży transportowej przepisy dotyczące przedawnienia są szczególnie istotne ze względu na skrócone terminy, w których muszą oni podejmować działania. Znajomość tych terminów pozwala uniknąć utraty możliwości dochodzenia roszczeń na skutek ich przedawnienia.